Với tỷ lệ người khuyết tật chiếm 7,8% dân số (tính từ 5 tuổi trở lên, theo cuộc Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2009) trong đó tỷ lệ trẻ em chiếm 3,6%, thì đối tượng người khuyết tật cần phải được quan tâm. Song song với việc đưa ra các văn bản pháp luật thì cần phải nâng cao nhận thức của xã hội bởi những rào cản ngăn cách người khuyết tật hội nhập vào xã hội không phải là khuyết tật của bản thân họ, mà là những định kiến của xã hội và những tiêu chuẩn đặt ra mà không tính đến sự tham gia của người khuyết tật. Để nhận thức xã hội thay đổi thì bản thân cha mẹ những trẻ khuyết tật cần có sự thay đổi trước tiên và đúng đắn. Trong khuôn khổ bài viết, tôi xin chia sẻ góc nhìn của bản thân trong hoạt động trợ giúp trẻ khuyết tật tăng cường khả năng tự lập, tự tin hòa nhập cuộc sống.
Là một nhân viên công tác xã hội, tôi có dịp đi vãng gia học sinh đang học tại Trung tâm, tôi đã rất ấn tượng với hình ảnh người ông nội của một em tự kỷ (10 tuổi, nam). Lần đầu đến nhà, ông đã chỉ cho tôi thấy tấm bảng ghi dòng chữ “Hãy giúp em để em tự giúp mình!” mà cô giáo đã tặng ông, nhằm động viên ông cùng gia đình. Ông say sưa kể về thành quả mà mình đã làm được: giúp cháu tự xúc ăn, biết thay quần áo, ông đang tập cho cháu đi vệ sinh không cần sự trợ giúp. Nhưng ông lại buồn khi nói đến chuyện ba của cháu vì thương con nên những gì ông dạy đều công cốc khi mà ba của cháu làm hết…vì quá thương con, vì muốn bù đắp cho con khi bố mẹ đã ly hôn.
Câu chuyện của một gia đình nhưng nhiều gia đình, bậc làm cha, làm mẹ lại bắt gặp mình trong đó: thương con, muốn bù đắp cho những khiếm khuyết mà luôn bảo bọc, che chở, vô tình là tăng thêm sự khiếm khuyết ở trẻ, làm trẻ ngày càng phụ thuộc.
Vậy thương con như thế nào là đúng?
“Hãy giúp trẻ để trẻ tự giúp mình!”
Các bậc phụ huynh dù thương con nhưng hãy luôn nhớ rằng chúng ta không thể ở bên con suốt cả cuộc đời, đến lúc ta già yếu và mất đi, khi đó ai là người có thể thay thế chăm sóc trẻ? Vậy, việc giúp trẻ học tập, thực hiện được những công việc, hoạt động phù hợp với khả năng của trẻ là cách giúp trẻ thêm tự tin, cha mẹ và bản thân trẻ sẽ dần quên đi những khiếm khuyết mà trẻ đang mắc phải.
“Giúp trẻ”: là chỉ dậy, hướng dẫn trẻ làm những công việc phù hợp với khả năng của trẻ. Ví dụ: việc tự cầm muỗng xúc ăn, đối với trẻ chậm phát triển trí tuệ việc tự xúc ăn là điều hoàn toàn có thể học được. Bằng tình yêu thương, các bậc phụ huynh giúp trẻ bằng cách kiên nhẫn hỗ trợ, ban đầu có thể thức ăn vương vãi nhưng sẽ thành thói quen. Rồi là việc tự đi vệ sinh, biết làm sạch sau khi đi đại tiện… Tỷ lệ thành công ở những hoạt động này cao vì nó thiết thực và lặp đi lặp lại hàng ngày. Qua thời gian, khi trẻ hoàn thành được những việc ở mức độ dễ thì hướng trẻ đến những kỹ năng có độ khó cao hơn: cách mặc quần áo, xếp quần áo gọn gàng, chải tóc, chào hỏi bố mẹ, ông bà thầy cô… Sự tăng dần mức độ cũng như phạm vi tương tác của trẻ: khuyến khích trẻ chơi cùng các bạn cùng xóm, cho trẻ đi học, cho con cùng tới nhà người thân, bạn bè… sẽ giúp trẻ thêm mạnh dạn, tự tin.
Giúp trẻ để trẻ tự giúp mình là cách ta trao quyền cho trẻ tự làm chủ bản thân, làm chủ cuộc đời. Các bậc cha mẹ hãy quên đi những khiếm khuyết mà trẻ đang mắc phải, mãi nhìn vào một cánh cửa đang đóng thì không thể thấy cánh cửa khác còn đang mở. Như vậy, nhìn vào những điểm mạnh, khả năng của trẻ sẽ giúp ta thêm động lực, niềm tin giúp trẻ vượt qua những khó khăn trong hành trình phát triển bản thân. Nhận thức, hành động của cha mẹ sẽ giúp trẻ hiểu rằng khuyết tật không có gì là quá ghê ghớm, trẻ vẫn có khả năng, điểm mạnh riêng, học tập và lao động theo cách riêng của trẻ!
Nguyễn Thi Văn
Cử nhân Công tác xã hội